Główne elementy systemów sygnalizacji pożaru

Na poprawne funkcjonowanie systemu sygnalizacji pożaru ma wpływ wiele czynników, ale najważniejszy jest wybór jego modułów i dopasowanie ich do potrzeb użytkownika, a także rzetelne i fachowe wykonanie instalacji. Szczególne znaczenie ma też zapewnienie wszystkich zgodności prawnych i formalnych. Tylko po spełnieniu wszystkich tych wytycznych zyskuje się pewność ochrony dóbr materialnych i ludzi. >

Centrala

Podstawowym elementem, a wręcz mózgiem całego systemu jest centrala. To niewielkich rozmiarów urządzenie przypominające w budowie skrzynkę. Stale docierają do niego informacje ze wszystkim urządzeń detekcyjnych, co sprawia, że centrala może nie tylko odbierać, lecz także analizować dane wejściowe. Do elementów jej budowy należy panel użytkownika oraz wyświetlacz. Warto zaznaczyć, że dostępne na rynku modele mogą różnić się funkcjonalnością.

Tańsze, niewielkich rozmiarów centrale są w stanie obsłużyć kilkadziesiąt elementów, a ich funkcjonalność jest mocno ograniczona. W zupełności jednak wystarczy w przypadku niewielkich firm, prywatnych domów oraz małych powierzchni użyteczności publicznej. Rozbudowane centrale są w stanie analizować sygnał pochodzący z tysięcy elementów.

Przed zakupem centrali koniecznie jest zweryfikowanie takich jej parametrów jak: wielkość poboru prądu w stanie dozoru i alarmu, rodzaj zasilania, a także liczba linii programowych, przekaźnikowych i sygnalizatorów. Bardzo istotna jest również analiza potrzeb właściciela budynku, warunków, jakie panują na obiekcie, oraz możliwości finansowych.

Sygnalizatory

Inaczej nazywane synerami. Sygnalizatory informują zainteresowanych o potencjalnym niebezpieczeństwie za pomocą bodźców akustycznych, wzrokowych lub obu jednocześnie. Przed zakupem warto upewnić się, czy natężenie dźwięku jest większe niż 65 dB. Istnieje także możliwość podłączenia sygnalizatora do niezależnego systemu DSO.

Ręczne ostrzegacze pożarowe

Ręczne ostrzegacze pożarowe (ROP) to niewielkich rozmiarów skrzyneczki, które pozwalają na natychmiastowe włączenie alarmu dźwiękowego. W większości przypadków mają one kolor czerwony, który świadczy o stanie zagrożenia. Powinny być umieszczone w jak najlepiej dostępnych miejscach (zgodnie z normami projektowymi), aby w razie potrzeby móc z nich szybko skorzystać.

Moduły monitorujące i sterujące

To niewielkie, lecz bardzo ważne komponenty systemów sygnalizacji pożarów. Tego typu moduły odpowiadają za sterowanie i monitorowanie wszystkich urządzeń peryferyjnych oraz za integrację urządzeń i systemów w danym budynku.

Rodzaje czujek

Detektory przeciwpożarowe, czyli czujki, są jednymi z najważniejszych elementów SSP. Należy wybierać czujki, które będą wyróżniały się najlepszą jakością. Tylko w ten sposób da się uniknąć fałszywych alarmów. Ponieważ na rynku dostępnych jest wiele rodzajów detektorów, trzeba wziąć pod uwagę warunki panujące w obiekcie, w tym wentylację, dynamikę zmieniających się temperatur, rodzaj ogrzewania, pyły i kurz, a także typ składowanych materiałów.

Czujki liniowe

Czujki liniowe zbudowane są z trzech elementów: odbiornika, nadajnika i lustra. Działanie czujników polega na emitowaniu wiązki promieniowania podczerwonego, która po odbiciu od lustra wraca do odbiornika. Jeśli powietrze jest czyste i przejrzyste, wiązka wraca bez zaburzenia swojej formy. Kiedy w pomieszczeniu pojawia się dym, klarowność powietrza znacznie się zmniejsza, przez co odbiornik otrzymuje informacje o niebezpieczeństwie. Taki rodzaj czujki wyróżnia się dużym zasięgiem (nawet do 100 metrów). Plusem tego rozwiązania jest mniejsza pracochłonność instalacji. Jedną z wad stanowi konieczność kalibracji, a także regularnego czyszczenia lustra i odbiornika.

Czujki optyczne

To jedne z najczęściej wykorzystywanych modeli w warunkach domowych. Są wyjątkowo skuteczne, ponieważ pozwalają na szybkie zlokalizowanie źródła ognia, zanim dojdzie do jego rozprzestrzenienia. Cząstki dymu wnikają do czujki i uruchamiają ją. W ich budowie wyróżnia się także systemy kompensacji zabrudzeń, co zmniejsza ryzyko pojawienia się fałszywych alarmów.

Czujki jonizacyjne

Czujki jonizacyjne są dość podobne do modeli optycznych. Ich działanie opiera się na rozpoznaniu zmniejszenia prądu jonizacji, który pojawia się w powietrzu w odpowiedzi na dym. Nie powinno się ich instalować w pomieszczeniach, w których często dochodzi do zmiany temperatury, wilgotności i ciśnienia. Należy pamiętać, że ich stosowanie związane jest z dodatkowymi regulacjami prawnymi.

Czujki multisensorowe

Czujki multisensorowe, jak sama nazwa wskazuje, łączą w sobie wiele sensorów. Docierają do nich informacje, które następnie analizowane są za pomocą różnych algorytmów. Daje to dużą pewność zabezpieczenia przed czynnikami zagrażającymi zdrowiu i życiu. Większość modeli zakłada wybór jednego lub kilku sensorów w tym samym czasie. Warto wybierać te, które dodatkowo mają detektor tlenku węgla, co może uratować życie, szczególnie w sezonie grzewczym.

Czujki zasysające

Czujki zasysające analizują skład powietrza w pomieszczeniu, w którym się znajdują. Wśród elementów ich budowy wyróżnia się system rurek z otworami, przez które przepływa powietrze. Dzięki bardzo wysokiej czułości element detekcyjny wykrywa odpowiednie cząstki. Jego uruchomienie wywołuje sygnał alarmowy. Badania wykazały, że czujki zasysające są w stanie wykryć pożar w bardzo krótkim czasie. 

Czujki płomienia

Stosuje się je stosunkowo rzadko. Wykrywają jedynie płomień, dlatego nie nadają się do szybkiego informowania o zagrożeniu wynikającym z pożaru bezpłomieniowego.

Czujki temperatury

Czujnik temperatury ma zastosowanie jedynie w określonych sytuacjach (np. przy produkcji), gdy konieczne jest szybkie wykrycie nagłej zmiany temperatury. Są wyjątkowo odporne na parę wodną, pył, kurz i dym.

Gdzie instalowanie systemu sygnalizacji pożaru jest konieczne?

Instalowanie systemów sygnalizacji pożaru jest obowiązkowe, co określa odpowiednia litera prawa. Na liście znajdują się głównie duże obiekty, zarówno komercyjne, jak i użyteczności publicznej, na których terenie czasowo lub na stałe przebywają duże grupy ludzi. Zalicza się do nich:

• kina i teatry,
• stacje metra,
• obiekty noclegowe z liczbą ponad 50 miejsc,
• jednokondygnacyjne obiekty handlowe o powierzchni większej niż 5000 ㎡,
• wielokondygnacyjne obiekty handlowe o powierzchni większej niż 2500 ㎡,
• szpitale i sanatoria,
• hale sportowe i widowiskowe,
• muzea, zabytki oraz archiwa,
• garaże podziemne o powierzchni powyżej 1500 ㎡

Jakie są wymagania techniczne i prawne SSP?

Aby skutecznie ochronić określony obiekt przed niebezpieczeństwem pożarów, konieczne jest zaprojektowanie oraz rozmieszczenie poszczególnych elementów systemu sygnalizacji pożaru. Najlepiej uzgodnić projekt techniczny z odpowiednim rzeczoznawcą lub przedstawicielem straży pożarnej. Należy kierować się rozporządzeniem MSWiA z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. 109/2010 poz. 719), a także polską normą PKN-CEN TS 54-14

Jak należy dobrać czujki?

Aby wybrać odpowiedni model czujki, konieczna jest wstępna weryfikacja warunków w pomieszczeniu. Znaczenie ma jego wysokość, przeznaczenie, a także warunki panujące na obiekcie, w tym ewentualne zakłócenia elektromagnetyczne, szybkość przepływu powietrza, obecność pyłów i spalin oraz pary wodnej. Każdy błąd na etapie wyboru określonego modelu czujek może być bardzo kosztowny nie tylko finansowo, lecz także zdrowotnie.

Istotne jest właściwe rozmieszczenie czujek punktowych. Powinny znajdować się we wszystkim pomieszczeniach danego budynku. Wszelkie parametry ich rozmieszczenia muszą być zgodne z polskimi normami.

• Czujki optyczne; należy je umieścić na wysokości 11 metrów. Ich promień działania powinien wynosić 7,5 metra, natomiast odległość między detektorami nie może być większa niż 10,5 metra.
• Czujki ciepła ; muszą być umieszczone na wysokości 8 metrów. Ich promień działania powinien wynosić 7,5 metra, a odległość między detektorami nie może być większa niż 10,5 metra.
• Liniowe czujki dymu ; powinny być umieszczone na wysokości 25 metrów. Ich promień działania musi wynosić 7,5 metra, a odległość między detektorami nie może być większa niż 15 metrów.
• Przestrzeń międzystropowa; nieco inaczej wygląda rozmieszczenie czujek między sufitem podwieszanym a stropem. Muszą zostać spełnione określone warunki, m.in. szerokość i długość pomieszczenia nie powinny być większe niż 10 m, obciążenie ogniowe nie może być wyższe niż 25 MJ/㎡, wysokość przestrzeni międzystropowej nie powinna być większa niż 0,8 m, wszystkie elementy pomieszczenia muszą być niepalne.

Jak powinno wyglądać rozmieszczenie ręcznych ostrzegaczy pożarowych?

Ręczne ostrzegacze umieszcza się na wysokości 120–160 metrów przy każdym wejściu, zwłaszcza przy drogach ewakuacyjnych i klatkach schodowych (na każdym poziomie). Aby zapewnić sobie szybki dostęp do ręcznych ostrzegaczy pożarowych, odległość z każdego miejsca nie powinna być większa niż 30 metrów. Co ważne, ROP-y muszą znajdować się blisko centrali, gaśnic i hydrantów.

Detekcja gazu

Ulatniający się w pomieszczeniu gaz stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia. Wycieki gazu ziemnego spowodowane awarią sprzętu lub uszkodzeniem butli propan-butan zdarzają się stosunkowo często. Detektory gazu za pomocą sygnałów głosowych oraz wizualnych ostrzegają przed zagrożeniem i pozwalają w szybki sposób wdrożyć niezbędne środki bezpieczeństwa.

Przed wyborem odpowiedniego modelu warto zwrócić uwagę na kilka parametrów czujnika, w tym na:

• rodzaj zasilania (na baterie, elektryczny albo połączenie obu tych rozwiązań),
• głośność alarmu (powinien generować hałas na poziomie większym niż 80–90 dB),
• funkcję wyłączenia alarmu

Systemy oddymiania

Systemy oddymiania pozwalają na usuwanie nagromadzonego podczas pożaru dymu oraz wpuszczanie świeżego powietrza z zewnątrz. Oddymianie grawitacyjne montuje się zazwyczaj w dolnych partiach budynku. Dzięki szybkiej cyrkulacji powietrza można bezpieczniej przeprowadzić akcję ratunkową.

Oddymianie mechaniczne zależy przede wszystkim od konstrukcji budynku i wszystkich jego elementów. Wentylatory pozwalają na szybki obieg powietrza, a na co dzień mogą służyć za normalną wentylację obiektu.

Należy pamiętać, że aby system oddymiania działał w sposób bezawaryjny, warto zlecić zaprojektowanie i następnie zamontowanie go fachowcom. Konieczna jest także regularna konserwacja i przeglądy całego systemu.

Bezpieczeństwo dóbr materialnych, zdrowia i życia ludzi są kluczową kwestią wszystkich miejsc użyteczności publicznej. W związku z tym właściwy dobór systemów zabezpieczających przed pożarem powinien być podstawowym wymogiem dla każdego właściciela obiektów.